Γράφει ο Γιάννης Ταουσανίδης, ηλεκτρολόγος μηχανικός στη Wattcrop.

Καθώς ο κόσμος έρχεται αντιμέτωπος με την κλιματική αλλαγή, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) έχουν αναδειχθεί ως ένα κρίσιμο συστατικό της βιώσιμης ανάπτυξης, ιδιαιτέρως σε  αναπτυσσόμενες χώρες. Παρόλα αυτά, η χρηματοδότηση τέτοιων έργων παραμένει πρόκληση εξαιτίας κυρίως του υψηλού κεφαλαιακού κόστους, περιορισμένης πρόσβασης σε κεφάλαια και άλλων κινδύνων που μπορεί να εγείρονται. Για να ξεπεραστούν τέτοια εμπόδια είναι αναγκαίο να αναπτυχθούν καινοτόμα χρηματοδοτικά εργαλεία, ώστε να διευκολύνεται η πρόσβαση σε κεφάλαια και να επιταχυνθεί η ανάπτυξη έργων τεχνολογιών ΑΠΕ. Το παρόν άρθρο εξετάζει κάποιες από αυτές τις επιλογές και το πιθανό αποτύπωμά τους στο ενεργειακό τοπίο των αναπτυσσόμενων χωρών.

  1. Μικτή Χρηματοδότηση

Η μικτή χρηματοδότηση είναι μια στρατηγική που μπορεί να συνδυάζει ιδιωτικά, δημόσια, αλλά και φιλανθρωπικά κεφάλαια με στόχο τη μείωση του ρίσκου και την προσέλκυση επενδύσεων. Ειδικότερα σε αναπτυσσόμενες χώρες, όπου τα ρίσκα που ανακύπτουν μπορεί να αποτρέψουν ιδιώτες επενδυτές, η δομή της μικτής χρηματοδότησης μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματική.

Για παράδειγμα, κάποια δημόσια κεφάλαια ή εγγυήσεις μπορούν να αποτελέσουν όχημα ώστε να απορροφηθούν αρχικές απώλειες, μειώνοντας έτσι το ρίσκο για ιδιώτες επενδυτές. Η τακτική αυτή έχει χρησιμοποιηθεί σε διάφορα έργα ΑΠΕ και παλιότερα, ειδικότερα όταν οι τεχνολογίες δεν ήταν τόσο «ώριμες», συμπεριλαμβανομένων φωτοβολταϊκών, αιολικών ή υδροηλεκτρικών. Ο συνδυασμός ευνοϊκής χρηματοδότησης από τράπεζες ανάπτυξης με εμπορικό κεφάλαιο δημιουργεί ένα πιο ελκυστικό επενδυτικό προφίλ, που μπορεί να κινητοποίησει και επιπρόσθετους πόρους.

  1. Πράσινα Ομόλογα

Τα Πράσινα Ομόλογα είναι χρεόγραφα «ειδικού σκοπού» που χρησιμοποιούνται για τη χρηματοδότηση έργων φιλικών προς το περιβάλλον, στα οποία μπορούν να συμπεριλαμβάνονται και τα έργα ΑΠΕ. Τέτοια χρεόγραφα είναι ένα ιδιαιτέρως δημοφιλές εργαλείο στην ανεύρεση κεφαλαίων για έργα σε αναπτυσσόμενες χώρες.

Ένα από τα σημαντικά πλεονεκτήματα των πράσινων ομολόγων είναι ότι επιτρέπουν στον επενδυτή να υποστηρίξει έργα βιώσιμης ανάπτυξης και ταυτόχρονα να εξασφαλίζει μια απόδοση στην επένδυσή του. Τα τελευταία χρόνια, πληθώρα αναπτυσσόμενων χωρών έχουν εκδώσει πράσινα συμβόλαια με ιδιαίτερη επιτυχία, για τη χρηματοδότηση φωτοβολταϊκών, αιολικών και άλλων έργων ΑΠΕ. Για παράδειγμα στη Νιγηρία το 2017 εκδόθηκε πράσινο ομόλογο για την υποστήριξη φωτοβολταϊκών έργων.

  1. Pay-As-You-Go (PAYG) Financing

The Pay-As-You-Go (PAYG) model has revolutionized access to renewable energy in off-grid areas of developing countries. This model allows consumers to pay for solar energy systems in small, manageable installments, often through mobile money platforms.

PAYG financing is particularly well-suited for rural areas where households may not have the upfront capital to purchase solar home systems. By spreading the cost over time, this model has enabled millions of people in Africa and Asia to gain access to clean energy. Moreover, it creates a steady revenue stream for companies, making the business model sustainable.

  1. Χρηματοδότηση Pay-As-You-Go (PAYG)

Το μοντέλο Pay-As-You-Go (PAYG) (κατανεμητικό μοντέλο) έχει φέρει επανάσταση στην πρόσβαση σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας σε περιοχές των αναπτυσσόμενων χωρών που δεν είναι συνδεδεμένες με το δίκτυο. Το μοντέλο αυτό επιτρέπει στους καταναλωτές να πληρώνουν για τα συστήματα ηλιακής ενέργειας σε μικρές, διαχειρίσιμες δόσεις, συχνά μέσω πλατφορμών  πληρωμών μέσω κινητών τηλεφώνων.

Η χρηματοδότηση PAYG είναι ιδιαίτερα κατάλληλη για αγροτικές περιοχές όπου τα νοικοκυριά μπορεί να μην έχουν το αρχικό κεφάλαιο για την αγορά ηλιακών οικιακών συστημάτων. Με την κατανομή του κόστους σε βάθος χρόνου, το μοντέλο αυτό έχει επιτρέψει σε εκατομμύρια ανθρώπους στην Αφρική και την Ασία να αποκτήσουν πρόσβαση σε καθαρή ενέργεια. Επιπλέον, δημιουργεί μια σταθερή ροή εσόδων για τις εταιρείες, καθιστώντας το επιχειρηματικό μοντέλο βιώσιμο.

  1. Crowdfunding

To crowdfunding (χρηματοδότηση από το πλήθος) έχει αναδειχθεί ως καινοτόμος τρόπος συγκέντρωσης κεφαλαίων για έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στις αναπτυσσόμενες χώρες. Αξιοποιώντας τις διαδικτυακές πλατφόρμες, οι φορείς ανάπτυξης έργων μπορούν να αξιοποιήσουν μια παγκόσμια δεξαμενή επενδυτών που ενδιαφέρονται να υποστηρίξουν βιώσιμες πρωτοβουλίες.

Το μοντέλο αυτό επιτρέπει σε ιδιώτες να επενδύσουν μικρά χρηματικά ποσά σε έργα, συχνά με αντάλλαγμα την απόδοση της επένδυσης ή άλλα οφέλη. Το crowdfunding έχει χρησιμοποιηθεί για τη χρηματοδότηση ποικίλων έργων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, από μικρής κλίμακας ηλιακές εγκαταστάσεις έως μεγάλα αιολικά πάρκα. Η δυνατότητα συμμετοχής μιας ευρείας βάσης επενδυτών συμβάλλει επίσης στην ευαισθητοποίηση και την οικοδόμηση κοινοτικής υποστήριξης για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

  1. Συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ)

Οι συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ) έχουν γίνει δημοφιλής μηχανισμός για τη χρηματοδότηση έργων ανανεώσιμης ενέργειας μεγάλης κλίμακας στις αναπτυσσόμενες χώρες. Σε μια ΣΔΙΤ, η κυβέρνηση συνεργάζεται με φορείς του ιδιωτικού τομέα για την ανάπτυξη και τη λειτουργία ενεργειακών υποδομών, μοιράζοντας τους κινδύνους και τα οφέλη.

Οι ΣΔΙΤ μπορούν να δομηθούν με διάφορους τρόπους, συμπεριλαμβανομένων των μοντέλων Build-Operate-Transfer (BOT), όπου ο ιδιωτικός τομέας κατασκευάζει και λειτουργεί την εγκατάσταση για ορισμένο χρονικό διάστημα πριν μεταβιβάσει την κυριότητα στην κυβέρνηση. Η προσέγγιση αυτή έχει χρησιμοποιηθεί με επιτυχία σε αρκετές χώρες για την ανάπτυξη έργων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως το ηλιακό συγκρότημα Noor Ouarzazate στο Μαρόκο, έναν από τους μεγαλύτερους ηλιοθερμικούς σταθμούς στον κόσμο.

  1. Μηχανισμοί χρηματοδότησης για το κλίμα

Οι μηχανισμοί χρηματοδότησης για το κλίμα, όπως το Πράσινο Ταμείο για το Κλίμα (GCF) και ο Μηχανισμός Καθαρής Ανάπτυξης (CDM), διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη χρηματοδότηση έργων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στις αναπτυσσόμενες χώρες. Τα εν λόγω ταμεία έχουν σχεδιαστεί για τη στήριξη έργων που μειώνουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και προωθούν τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Το GCF, για παράδειγμα, παρέχει επιχορηγήσεις, δάνεια, ίδια κεφάλαια και εγγυήσεις για τη χρηματοδότηση έργων ανανεώσιμης ενέργειας, συχνά σε συνεργασία με άλλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Ο ΜΚΑ, από την άλλη πλευρά, επιτρέπει στις ανεπτυγμένες χώρες να επενδύουν σε έργα μείωσης των εκπομπών στις αναπτυσσόμενες χώρες, δημιουργώντας μονάδες πίστωσης άνθρακα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την επίτευξη των δικών τους κλιματικών στόχων. Οι μηχανισμοί αυτοί έχουν κινητοποιήσει δισεκατομμύρια δολάρια σε χρηματοδότηση για έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στις αναπτυσσόμενες χώρες.

  1. Επενδύσεις με Κοινωνικό Αντίκτυπο

Η πολιτική των επενδύσεων με κοινωνικό αντίκτυπο είναι μια επενδυτική στρατηγική που επιδιώκει να παράγει θετικά κοινωνικά και περιβαλλοντικά αποτελέσματα παράλληλα με τις οικονομικές αποδόσεις. Στο πλαίσιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, οι επενδυτές παρέχουν κεφάλαια σε έργα που παρέχουν καθαρή ενέργεια σε υποβαθμισμένους πληθυσμούς ή συμβάλλουν στην ανθεκτικότητα του κλίματος.

Οι επενδύσεις με κοινωνικό αντίκτυπο είναι ιδιαίτερα σημαντικές στις αναπτυσσόμενες χώρες, όπου η ανάγκη για βιώσιμες ενεργειακές λύσεις είναι συχνά μεγαλύτερη. Εστιάζοντας στον κοινωνικό και περιβαλλοντικό αντίκτυπο, οι εν λόγω επενδυτές είναι πρόθυμοι να αποδεχθούν χαμηλότερες οικονομικές αποδόσεις σε αντάλλαγμα για τα ευρύτερα οφέλη που δημιουργούν οι επενδύσεις τους. Η προσέγγιση αυτή έχει στηρίξει την ανάπτυξη πολυάριθμων έργων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων ηλιακών συστημάτων εκτός δικτύου και αιολικών πάρκων που ανήκουν στην κοινότητα.

Συνοψίζοντας, η μετάβαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στις αναπτυσσόμενες χώρες δεν αποτελεί μόνο περιβαλλοντική επιταγή αλλά και οικονομική ευκαιρία. Ωστόσο, η απελευθέρωση αυτού του δυναμικού απαιτεί καινοτόμα μοντέλα χρηματοδότησης που μπορούν να κινητοποιήσουν τα απαραίτητα κεφάλαια, να μειώσουν τους κινδύνους και να καταστήσουν τα έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας βιώσιμα. Οι προαναφερθείσες στρατηγικές είναι μερικά μόνο από τα εργαλεία που συμβάλλουν στην προώθηση αυτής της μετάβασης. Αξιοποιώντας αυτά τα μοντέλα, οι αναπτυσσόμενες χώρες μπορούν να επιταχύνουν την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, να βελτιώσουν την πρόσβαση στην ενέργεια και να συμβάλουν στις παγκόσμιες προσπάθειες για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.